Jumat, 13 Desember 2013

Skenario Naskah Wayang


1.      PENDAHULUAN
Dhalang ngetokake wayang Kresna utawa Kanjeng Dewaji, Samba, Setiyaki lan Udawa.
KOMBANGAN
mapan ning  ngarep
 pathet  enem gugrag

rem-rem sorote kang  hyang arka kaeksi o....
pucak ing haldoka  murub  yen  janmaha kadi susasmiteng dasih ing sasliring laku o....
lampahing dumadi o....
gilir gumanti o ....
duka suka ning griya yekti gegadhangan 
pangesahing dhiri titah ing gusti o....
kang sarwa dumadi o...

·         Samba ngadhep ngaturaken sembah bekti marang Kresna, sembah bektine Samba di tampa dening Kresna. Setiyaki teka ngaturaken sembah marang Kresna, lajeng teka Udawa ugi ngaturaken sembah marang Kresna.  Kresna nampa sembah bekti iku lan maringaken pangestu marang kabeh sing maringaken sembang marang Kresna. Kresna crita-crita karo Samba bab praja Dwarawati sing crapang rawise lan samba di kandhani dening Kresna supaya Samba tetep njaga praja Dwarawati kanthi bener aja nganti gawe praja Dwarawati dadi praja sing ruwet.
·         Leng-leng ganiti ingkang, wan saba saba, nikang ngastina samantara tekeng, tegal miruring karya kresna lakunira. Parasu rama Djanaka, dulur Narada kapanggih ing ika djurumunging karsa,saparti tala ja…..
Dialog :
Kresna                 :        “ Wisnubrata! Kanti raharja pisoanira kulup?”
Samba                  :        “Nuwun inggih kanjeng dewaji, raharja pisoan kula mboten manggih sakara-kara.Namung sembah pangabekti kula mugi konjuk sahandhaping pepada kawula nuwun, nuwun.”
Kresna                 :        “Iya kulup pangabektinira ingsung tampa kanti suka rena ming panggalih. Pangestuningsun bae genti tampanana kulup!
Samba                  :         “Gurawalan pamundi kula kangjeng dewaji. Pangestunipun Kangjeng Dewaji kula tampi tangan kalih kapundi ing mustaka kacancang pucuking rema, kakalungaken kuwaya lumeber ing pranadja dadosa rad daging kajuwanan. Kawula nuwun, nuwun.”
Kresna                 :        “Kulup Wisnubrata iya?”
                                      Yayi Harya Setyaki,apa sira uga kanti basuki pisowanira yayi?
Setyaki                :       “Nuwun inggih kaka prabu, Raharja pisowan kula, sembah pengabekti        kula mugo katur kaka Prabu.
Kresna                 :        ”Iya, yayi banget panarimaningsun. Puja pangastuku bae tambanana.
Setyaki                :        “Kawula nuwun inggih kaka prabu kula tambi tangan kalih kapundi ing mustaka, kakalungaken kuwaya, kumlewer ing pangkon amewahana bawa leksana kula kaka Prabu.”
Kresna                 :        “Iya yayi Setyaki, ora liwat dikapakake lenggahira yayi.”
Setyaki                :        “Sampun mboten sekeca kaka Prabu. Nok-non.”
Kresna                 :        “Nadyan sira patih udawa uga kapenakna pisowanira!”
Udawa                 :        “Kawula nuwun inggih sinuwun, sampun mboten kirang seketca pisowan kula. Sembah pangabekti kula kemawon mugi konjuk sahandaping pepada. Kawula nok-non.”
Kresna                 :        “Udawa iya. Tiba sapada-pada Kulup Wisnubrata.  Apa ora ndadekake     kagyating penggalihira  kulup sira sun timbali ?
Samba                 :         “Mboten kadosa kangjeng dewayi. Nalika putra paduka nampi timbalanipun kangjeng dewaji, raosing manah kula pinda tinebak ing mong tuna, sinambering gelap jepat. Kumedap kumepyur pinda panjang putra dumawah ing sela kumalasa,geter pinda kambengan sanging pinanjer ing alun-alun katempuh prahara. Nanging sareng sampun nabyantara, cles raosing manah kula kados siniram banyu sawindu.”
Kresna                 :         “Ee, ee, paranbaya sandeyaning kapti nalika sira nampa dawuh sarta sawise sira ngahyantara, kulup?”
Samba                  :         “Kawula nuwun inggih, kanjeng dewaji ingkang ndadosaken marasing manah kula nalika tampi timbalan, gek punapa kewala ingkang bade  kadawuhaken sarehning putra paduka ngrumaosi cupeting nalar sarta kadunging pamanggih sarta katahing dosa.nanging sareng sampun ngabyantara kula yakin bilih purwa wawesa ing astanipun kangjeng dewaji. Dados upami kapatrapan pidana inggih kangjeang dewaji, ingkang andawahna, upamiya kapatrapan ukum pejah inggih kangjeng dewaji ingkang amisesa. Pramila ingkang putra namung sumarah karsa. Katigas sumangga jangga katuwek sumangga jaja,mboten nggrantes sagluguting kolang-kaling. Kawula nuwun, nuwun.”
Kresna                 :         “La dalah! Jagad wasesaning batara,sapa maneh sing ngluruhake asmaningsun kulup, kajaba sira, nanging andadekna sumurupmu, aja nganti sira keladuk ati kajeron panampa.pancen bener kaya aturira. Apa maneh tindaking kapradatan kang ingsun asta nganggo dana wenasat. Sing sapa dosa,kudu kapidana, ora mawas kadang santananingsun priyangga. Paribasan bau kanan kering mesti kudu sinempal-nempal nanging kulup rehning gede lelabuhanira marang praja, upama benere kapatrapan ukum pati.sun lengser dadi ukum pidana. Lamun benere kapidana, iseh jembar pangaksamaningsun. Marmane sira piniji ingsun arsa ngawunginani kadi paran wartane prajanira ing Dwarawati kulup?”
Samba                  :         “Menawi  kanjeng dewaji ndangu kawontenaning praja Dwarawati, kados nglangkungi karta raharjanipun katimbang taun-taun ingkang sampun-sampun. Para kawulaning praja punapa dene mantri nayaka miwah nara praja sadaya, sami saiyeng saeka kapti mboten wonten ingkang nglirwakaken kewajibanipun piyambak-piyambak. Kawula nuwun, nuwun.”
Kresna                 :         “Syukur mangayu bagya kulup wisnubrata. Kajaba saka iku kulup, nadyan akeh kawula pradja Dwarawati kang crapang rawise, kang saprangkulan gumbalane nanging ora liya amung sira kang wajib ngembat ruwet rentenging praja. Marmane kulup, adoh den awe perak,perak rinaketake, majuwa mangarsi arsa sun ajak ngembat ruweting praja.”
Samba                  :         “Kawula nuwun inggih kangjeng dewaji.”

2.      PENGGAWATAN
Samba di bedhol lan di ajukaken jagongane, Samba di tancepaken terus nyembah marang Kresna.
·         Samba di critani dening Kresna bab Kresna nembe olih wangsit jawata kon nyirnakake nata ing Balapitu Prabu Sasrawarjapa, lan Samba di takoni kepriye gawe nata nesu tapi ora bisa di ketarani. Samba ora bisa mangsuli lan ora ngerti kudu kepriye. Tapi Samba ngomong nek Samba kemutan unen-unen sedhumuk bathuk sanyari bumi, yen arep gawe nesune nata mesthi di rewangi pejahing dodo kutahing ludira lan Samba ora bisa gawe nesune nata. Kresna mangsuli omongane Samba mau iku yen kabeh dadi karepe Samba lan Kresna ngendhika yen Samba kudu tetep njaga praja.
Dialog :
Kresna :  “Mermane adoh den parakake perak rinaketake,kulup! Ingsun mentas      bae nampa wangsitipun jawata kinen anjirnankake nata ing Bulupitu prabu       sasramarjapa sawadyasane dewa.ing mangka saru lamun ,arsa madani bab          nuli sua lurugana,ilang sifat kautamaning nata dalah kawula praja      Dwarawati.Mulane kulup kapriye amrih bisa gawe runtiking nata datan     ngetarani?”
Samba                  :         “Aduh kangjeng dewaji jimat pepunden kula. Kados rumaos sanget cupeting nalar menggah prakawis sumanggeng karsa.Kawula nuwun-nuwun.”
Samba                  :         “O, kanjeng dewaji jimat pepundhen kulo. Naming ingkang putra enget dhateng ungel-ungelan. Sadhumuk bathuk sanyari bumi. Yen arep golek nesuning liyan cilik gonjaken garwa utawa ulawangsane gedhene rupaken jajahane. Mesti direwangi pejahing dodo kutahing ludira. Lho, umpamiyo ngagem punika kinthen-khinten mboten badhe saged ndamel runtiking nata ing bulupitu, kanjeng dewaji?”
Kresna                 :         “Kulup samba bener atur ira kulup sing sapa dijamah garwane sarta kulawangsane utawa dirupak laladhane bakal direwangi bandhala pati. Mulae kulup, sira tatawa, mikuwati panjaganing praja, ajanganti katalompen. Ingsun arsa angayahi lekas nuhoni dawhuhing jawata. Mangsa bodhoa anggoniro ngreksa praja. Pasewakan budhalna ingsun arsa kondhur wedhathon”.
Samba                  :         “Kawula nuwun inggih kanjeng dewaci naming nyuwun pangestu, mugi nir ing sambakala.”
3.      PENANJAKAN
Dhalang mbedhol Kresna lan ngetokake Paman Patih Udawa lan Setiyaki.
dasare mangsa ketiga purnameng gegana,
riris harda salah mangsa
adag sagung hamong tani
jumangkah samya ngayati o....
yasa bebedengan kinarya handeder wiji winangka 
Tan wurung sira
Sirna  ndhepani bumi
·         Samba ngomong marang Setiyaki yen Kanjeng Dewaji utawa Kresna olih wangsit jawata kon nyirnakaken nata ing Balapitu yaiku Prabu Sasrawarjapa. Setiyaki mangsuli yen apa sing arep di lakokna dadi kuwasane Samba. Samba ngakon Paman Patih Udawa nyiapaken prajuritt kanggo jaga-jaga ing praja.
Dhalang mbedhol Setiyaki, Samba uga Paman Patih, lan ngetokake Paman Patih karo prajurit-prajurite. Paman Patih ngomong karo prajurit-prajurite yen kudu siap-siap mbok menawa ana kruduging Balapitu, prajurit uga di kongkon ngrakit titihane pangeran lan aja nguciwani pangeran, budhale mengko ana aba-abane lan aba-aba iku saka pangeran/Samba.
Dialog :
Setyaki                :         “Rehning kawula radi kapering tebih ngger,keparenga angger mbleber pua paman.kados pundi dawuhipun ingkang rama.”
Udawa                 :         “Inggih raden keparenga maringi kabar.”
Samba                  :         “Inggih paman,patih udawa lan djaja sembada pisan.mangga sami lenggah ingkang prayogi rumiyen.”
Setyaki                :         “Sampun boten prayogi raden?”
Udawa                 :         “Sampun boten prayogi raden?”
Samba                  :         “Makaten inggih paman ,kanjeng rama dewaji nampi wangsiting jawata kapurih njirnanaken nata ing bulupitu prabu sastrmard apa sawadya balanipun.awit sami ambeg angkara murka ,ngendak gunaning liyan,ngrupak jajahaning mengsah.badhe njameni pangwasaning dewa.nanging manawi terus ginebaging yuda punika kirang prayogi.njuremaken kuncaraning pradja ,pramila paman ,kersanipun kanjeng dewaji badhe manages kersaning jawata,amprih sageda damel dadakan nanging sampun ngantos ngetawisi.dene tata raharjaning pradja kaprasahaken dating kula panjenengan sadaya,dalah para wadya Dwarawati. Mila dipun dawuhi sami tata-tata upakartining yuda, samangsa mangsa wonten baya pakewuh.”
Setyaki                :         “O, makaten angger kersanipun ingkang rama. Lajeng kersanipun raden?”
Samba                  :         “Mila wa patih udawa kemawon kula aturi ndawuhaken dating prajurit sadaya kpurih sami mirantos upakartining yuda sarta titih-titihan perlu kangge mranata panjagen ing tepis wiringing talatah Dwarawati.”
Udawa                 :         “Nuwun inggih raden.”
Dhalang mbedhol Setiyaki, Samba uga Paman Patih, lan ngetokake Paman Patih karo prajurit-prajurite.
Dialog :
Udawa                 :         “Ee… bocah-bocah wadyabala Dwarawati kabeh ura ana sing ndak arani pada majuwa ana gawe!”
Wadyabala          :         “Inggih, inggih, sandika kyana patih.”
Udawa                 :         “Iki gusti kersa mranata panjagan ing tepis wiringing pradja kanggo njagani bayapakewuh samangsa-mangsa ana kurdaning ratu bulu pitu.
                                      Mula pada marantiya upakarining yuda aja nganti nguciwani bedil-bedil dikoroki, tumbak putung dilandehi,aja mung sakayu-kayune, miliya kayu  walikukun apa nagasari, perlune samangsa putung tumbake watange bisa ngentasi gawe.”
Wadyabala          :         “Inggih .., inggih sendika.”
Udawa                 :         “Kajaba kuwi titihane gustimu uga abah-abahana!”
Wadyabala          :         “E..,kanca, jaran, jaran, jaran.”
Udawa                 :         “Titihane gustimu pangeran dipati uga rakitana!”
Wadyabala          :         “E…,kanca reta, reta, reta kanca. Punika sampun mboten nguciwani kyana patih sadaya sampun samekta.”
Udawa                 :         “Budaling wadyapala nganggo tengara, bende muni pisan pada predandan, ping pinda tata tata,ping telu budalen.apa wis mangerti kabeh?”
Wadyabala          :         “Sampun, sampun, sampun.”
Udawa                 :         “Yen mangkono dak aturake gustimu pangeran dipatii anom”.
Wadya                 :        “ inggih-,inggih”.
Dhalang mbedhol Paman Patih lan Prajurit, lajeng ngetokake Paman patih lan Samba.
·         Paman Patih Udawa nemoni Samba lan lapuran yen prajurit wus siap jaga-jaga yen sewayah-wayah ana prentah budhal langsung budhal.
Dhalang mbedhol Paman Patih lan Samba, lajeng ngetokaken prajurit lan Samba. Prajurit budhal saking praja Dwarawati menyang Balapitu.
Dhalang mbedhol prajurit lan Samba lajeng ngetokaken kusumawati
Dialog :
Samba                   :        ” apa wis kok dawuhake kabeh udawa?”.
Udawa                 :         “sampun raden kantun bidal  sawanci-wanci.mboten badhe nguciwani”.
Samba                  :           aja kesuwen nabuha bende tengara budalan “.
Dhalang bedhol Samba lan Udawa,
·         Kusumawati boyongan saking ngtasangin, nalika semana kusumawati lagi wae nandhang prihatin amarga arep di pek bojo dening nata Balapitu sing sugih banda lan kuwasa, nanging kusumawati ora kepengin dadi bojone nata Balapitu iku.

4.      PUNCAK
Dhalang ngetokake Kusumawati lan Emban.
·         Kusumawati crita yen dekne mo di pek bojo dening nata Balapitu sing sombong, najan sugih banda lan yen dadi bojone bakal dadi ratu nanging kusumawati ora gelem. Emban heran kok Kusumawati ora gelem di pek bojo. Kusumawati ngomong yen dekne pengen metu saka kuwasane nata nganti ngucap yen ana sing ngetokaken saka taman Balapitu yen wadon arep di pek sedulur yen lanang bakal di suwitani.

Dhalang ngetokake Kresna/Narayan
·         Emban kaget ana wong bagus ing samburine Kusumawati, Kusumawati bingung lan nakoni wong bagus mau, wong bagus kuwi jebule Narayana. Narayana njawab yen dekne iku utusane dewa sing di kon nganglang jagad lan di dhawuhi ngaweh pitulung marang wong sing ambeg utama kanggo nyirnakake lakon kang ora becik lan krungu ana wong prasetya. Sang dewi kusumawati di tulungi dening Narayana di oncatake sing taman Balapitu. Emban nganti ngomong prasaja temab sang dewi iki arep di pek bojo dening nata lan di dadeake ratu kok ora gelam malah arep mrasetyani wong kang lagi nglanglang jagad.


Dialog :
Kusumawati                  : “ kabeh anggonku leladi wis kebeneran kabeh mungguh sing dadi puteking atiku iku marga sajak-sajake aku kapeksa bakal digarwa ingkang sinuwun prabu sastramarjapa emban. mangka ciptaning atiku aluwung mati katimbang digarwa gustimu , bocah wadon”.
Emban                             :  “ sampun makaten ta kusuma dewi. panjenengan punika rak nama tampi nugrahaning dewa. ginarwa ratu digdaya, sugih banda bandu. jembar jajahane. kiranganipun punapa mbok inggih mundut sare lampit babut sari agem-ageman mas ginembleng paribasanipun temtu badhe kaleksanan. gek kirang mulya punapa ta kusuma dewi?”
Kusumadewi                   : “ bener kanfamu emban , nanging ngertiya mungguh mulyaning urip iku ora mesti yen saka brana. jalaran ora kurang hartawan kang ura rumangsa nugraha. urip kang den arani mulya lan nugraha iku yen iku ta bisa kacekel sakehing sedyane kaleksanan sing dadi ciptane.mangka emban uripku iki mung ngabdi kautaman”.  “yen winengkuwa priya,iya priya sing ambeg utama dadi pepadanging jagad bisa memayu rahayuning bawana. ora kaya ratu gustimu iku mung tansah nguja dur angkaraning driya.gawe retuning jagad ,gelah –gelahing bumi.mulane emban, yen ngatiya aku sida ginarwa ingkang sinuwun angur tumekaning lalis emaban”.
Emban                  : “ duh jimad pepunden kula sang dewi mbok inggih sampun makaten rehning panjenengan punika sipating wanita boyongan .punapa mboten langkung sae tansah sumarah murih sami lenggahanipun sang putri? kula aturi ngengeti . .”
                   Dumugi semanten kumaranipun kresna ingkang nurut kukusing dupa,jlek dumugi ing wingkingipun  kusumawati.sadaya ingkang jagongan mboten sumerep .
Kusumawati         :  “ ora ora emban,aku ora bakal mingkuh saka papesten.mula sesanana emban ,aku arep prasetya .yen ana sadulur sing bisa ngoncatake aku saka taman kene,yen wadon ndak pek sadulur sinara wedi,yen kakung iya kuwi sing bakal tak suwitani”.
Emban  :  “ kusumadewi,sinten priya ingkang wonten sawingking panjenengan”.
Kusuma  :  “sapa ta emban wong ora ana uwong”.
                            “sapa emban kuwi?”
Emban  : “ kirang terang kusuma dewi”.
Kusumadewi :  “ wah baguse ya emban? “
Emban : “ inggih sang dewi,mbok inggih kadanguwo!”
Kusumadewi                 :  “ lha piye emban?atiku kok dadi deg-degan!”
Emban                            : “ lho lajeng dos pundi??”
Kusumadewi                 : “ iya emban,coba tak matur, teja-teja sulaksana ,tejane kang nembe prapti ngajeg pundi ingkang sinedya,wuri pundi ingkang pinangka, sinambating wangi raden?”.
Kresna                            :  “ eh,eh eh.saking katungkule anggone pada rerembugan nganti tunggak rone, ya iya sang dewi aku iki utusane dewa ,kinen nglanglang jagad.jenegku narayana.aku didawuhi paring pitulungan marang wong ambeg utama njirnanake dursila juri.kari-kari teka kene krungu wong prasetya .apa kowe sing prasetya iki mau sang dewi?”
Dewi                             : “ Nuwun inggih raden, pantjen ingggih kaluhuran dawuh pandjenenge”.
Narayana                       : “E ngono. Lha iki taman ngendi lan sapa selihira sang dewi?”
Dewi                             : “Nuwun inggih raden punika tamaning pradja Bulupitu,ewadene nama kula Kusumawati”.
Narayana                       : “Ora Kusumawati . Upama ana sing nulungi apa kowe ora selak prasetyanira?”
Dewi                             : ”O, raden mboten bade selak mapan sampun dados patembajaning manah kula raden.”
Narayana                       : “Jen mangkono adja kuwatir atimu pun kakang kang bakal ngontjatake sira. Mula jaji adja kesuwen ajo ladenana pun kakang , ingsun arsa lelangen lan lerem ing djroning taman kene.”
Dewi                    : “Ing raden, sumangga kula derekaken”.
                                      Narayana lan Kusumawati ladjeng kanten asta kalampahakon manengen.
Dhalang mbedhol Emban, siap-siap ngetokake Sasrawarjapa
·         Kusumawati lan Narayana pada tresnane, lagi omong-omongan Sasrawarjapa teka lan nakoni Narayana, sapa Narayana kok wani temen nyedhaki kusumawati calon bojone, nanging Kuaumawati malah ngrangkul Narayana, Kusumawati ora wedi karo Sasrawarjapa. Sasrawarjapa jengkel lan adu omong nganti kaya arep gelut.
Dhalang mbedhol kabehane.
Dialog :
Narayana                          :  “ yayi, kusumawati! kepriye ta yayi mungguhing katresna nira marang pun kakang?”
Kusumawati                      :  “ o  ,raden mboten perlu kadungu malih.mboten namung wonten ngarcapada kemawon raden,nadya dumugiya delahan kula tetep ngestu pada paduka”.
Narayana                        : “eh  eh  eh  eh,iya sukor mangayu bagya yayi yen pancen mangkana. Dadi ora keparan tanggung nggonku arep mitulungi. Ora yayi wong bakal winengku ratu gung binatara sugih banda dandu,paribasan arep nganggo emas ginembleng paribasan keturutan lakok susah iku kurang apane?”
Kusumawati  : “ o..raden,kula nika sanes abdining kamurkan.kula mboten melik raja brama.sasaged-saged kula namung ngabdi kautaman, sagedta netepi kadarmaning wanita taman.mitulungi ingkang sami prihatin, sung pepadang tiyang ngkang kepetengan.mangka pemanggalihipun ingkang sinuwun sastramarjapa punika tebih saking babpunika. Nanging nguja hardening driya.ngruprak jajahaning mengsah tuwin nate nggrusak pager ayu.pramila raden…”.
Prabu sastramarjapa        :       “ kusumawati! Kusumawati ! wengakna lawange”
Narayana                        : “ yayi sing ati-ati iki sajake aku wis kadenangan “.
 Kusumawati ngrangkul naraya          :           “o redden mansa bodowa raden”.
Prabu sastramarjapa       : “e e, e e.kusumawati,kusumawati.tegel-tegele.kuwi sopo sing kok rangkul iku?tobat,tobat,tobat.hm”.
Dewi                             : “ya iki garwaku sang prabu”.
Sastramarjapa                : “garwamu?e eh bisa-bisane mangsuli .lha aku iki banjur kepriye kusumawati?”.
Dewi                             : “iya sakarepmu”.
Sastramarjapa                  : “ora gus! kowe iku bocah ko ngendi? sapa jenengmu? wani-wanine mlebu kene”;
Narayan                        : “ yen takon aku, aku iki utusaning dewa didawuhi nganglang jagad .kari kari bareng tekan kene ana putrid sing lagi susah njaluk diwelasi. lha mesti bae yo tak tulungi. ora sang prabu panjenengan niki sapa?”
Sastramarjapa                 : “ lha aku iki ratu bulupitu prabu sastramarjapa.ratu sing konang kaonang-onang sakti mandraguna.sugih bala banda bandu,amba jajahane wajib ngereh padaning ratu nek perlu dewa pisan kudu tunduk karo aku ngerti? lha kok kowe wani mlebu taman sing ngakon sapa?”
Narayana                        : “ iya atiku dewe.ora sang prabu genah ratu kaya ngono kok arep rabi ae meksa wong sing ora gelem?”
Sastramarjapa                : “ hus, olehe ora gelem kuwi weruh kowe.ora usah kakean cangkem nututa dak banda kowe maling aguna”.
Narayana                        : “ lha nek ora gelem?”
Sastramarjapa                : “ora gelem kelakon dak sirnakake”.
Narayana                         :  “ lha yen ora bisa??”
Sastramarjapa                 :  “ eh saya ngabangake kuping keparat”.
·         Ahire Narayana lan Kusumawati bebojoan lan Kusumawati ngandhut.

5.      PELERAIAN
·         Nalika Kusumawati krasa wetenge lara kaya-kaya bayine arep metu nanging Kusumawati ora ana kancane. Nalika kusumawati wis ora kuat teka Narada lan ngrewangi jebole bayi iku. Narada iku utusane hyang pramesthi guru  kang di kongkong ngrewangi Kusumawati. Anake kusumawati ahire bisa lair bayi lanang lan Narada di kongkon mbuwang bayi iku. Bayi lanang iku di buwang ana wing watu gilang kang wus di kei tetenger ing bathuke jenenge Bambang Sayekti iya Kusuma Lelana lan tetenger asal-usul ing epek-epek kiwane.
Dialog :
Narada                 : “kusumawati aja tipis atimu ngger,aku kang paring pitulungan marang sira:”
Kusumawati         : “ panjengan sinten pakulun?
Narada                 : “ aku iki utusaning hyang pramesti guru”.  “iya aku iki sang hyang narada kang arep paring pitulungan marang sira .wis ngger mapana kang prayoga dak rewang-rewangi “
Kusumawati         :  “ nuwun inggih pikulun”.
Kacarita kaya mangkana wus mapan Kusumawati. Saya mbatik rasaning angganira kaya-kaya tan kuwawa anandang. Pada sanalika mijil kang jabang bayi saking guwa garbaning ibu. Miyos kakung pekik warnane hangenguwung tejane.
kembeng-kembeng kumembeng waspa dres mijil
eling lan narima lelaku labuh mring mami
kukusa nilar kawula
Narada                 : “ kusumawati iki putranira miyos kakung bagus warnane.
Dewi                    :  “ nuwun inggih pikulun keparenga kula suwun mamprih enggal saget angsal rahsaning angga pikulun !
Narada                 : “ aja, aja kusumawati.iki wus ana kang bakal miyara.mula kowe aj maras atimu. putramu dak jaluk ing tembe bakal ketemu kowe maneh. amarga mundak ngregoni lakunira. yen kowe arep kepetuk karo gegantilaning atimu sang narayana lumawata ngetan iki bener. samangsa antuk barengan kowe bebarengana menyang padja dwarawati. supaya gancang lakunira mara cedaka mrene ingsun sembuh sarinira mrih pulih kadi wingi uni “.
Kusumawati        : “nuwun inggih pikulun”.
Narada                 : “ lah saiki  wis pulih waluya jati sariranira nini.lumawata mangetan bener.ewa dene putranira sun paring tetener jeneng ing batuke. sarta asal usule ing epek-epek kiwa. mungguh jenenge Bambang seketi iya kusuma lelana .wis ngger mangkala.
Kusumawati        : “ nuwun inggih pikulun nyuwun id pangestu “
Narada                 : “ iya nini aja samar atinira .ing tembe putramu bisa dadi pepadanging jagad”.
Narada                 : “ waduh baguse ki jabang bayi iki saiki dak seleh ing watu gilang kene wa. kareben dipupu uwong . wwis ngger kariya dibecik ,pun kaki sedya bali makayangan.
Dhalang mbedhol kusumawati lan Narada lan ngetokake pandita, purnawati.
·         Pandita lan Purnawati nemokake Kusuma Lelana kang wus gedhe, Kusuma Lelana takon sapa Pandita Lan Purnawati, Pandita njawab kanthi dasar tetenger ing tangan lan bathuke Kusuma Lelana iku mau. Nalika Kusuma Lelana takon ing ngendi bapak lan ibune kuwi nanging pandita lan Purrnawati ora ngerti panggone, Kusuma Lelana gedhe lan tresna karo Purnawati ahire Kusuma Lelana lan Purnawati bebojoan.
Dialog :
Pandita                : “ anakku cah manis .anakku cak ayu .nini,nini dewi purnawati .apa wis rampung kuwajiban nira ing pepungkuran ,dene wis marak ngarsaningsun.nini?
Purnamawati       : “ nuwun inggih rama ,pandeleman kula nata sesaji sampun rampung sadaya kula ngaturaken sembah pangabekti rama!”
Pandita                : “ iya,iya nini dak tampa pangabektimu,pangestuku tampanana”
Purnamawati       : “saget pamundi kula rama ,moga dosasa jimat paripih”
Pandita                : “ nini dewi iya .ora liwat kapenakna parakmu “
Purnamawati       : “ nuwun inggih ,sampun mboten kirang seketca “.
Pendita                : “ catrik pada kapenakno anggonmu ngadep cantrik!
Cantrik                : “ e tobat tobat nggih sang adi panembahan .sembah pangabekti kula katur”.
Pendita                : “ iya ,cantrik .ora nini dewi dak sawang polatanmu teka benah karo padatan mbok matur bae apa kekurangane .ora perlu ndadak kok andem nini ,marga sumurupa ,yen wong kulina ngademi wewadi ,sasat ngumbar wisa ing daging ora becik dadine .mula prayoga sajarwoa bae.apa darunane nini?’
Purnamawati : “ aduh rama ,jimat pepunden kula kaluruhaken dawuh pangandikanipun rama.nanging punapa mboten bade dados dukanipun rama panembahan upamia kula nglairaken panguneg uneging manah kula rama ?”
Pendita : “eh eh eh.nini dewi ora pisan –pisan aku duka ,coba apa sing dadi renunganipun atinira ,nini?’
Purnamawati : “ inggih rama nalikaning ratri wanci perak gagat raina ,ingkang putra kula sepena kedawuhan rembulan ing pangkon kula rama .nanging sareng sawatawis dangu rembulan kasebut teka lajeng malih dados surya ,ingkang sorotipun mbrawani saindenging bawana .punika werdi nipun menapa rama ?’
Pendita : “iku ndek kapan olehmu turu  jam pira.awit kala mangsane impen mono sok kembange wong kewarengen turu                                 
Purnamawati : “ manawi dintenipun malem nggara kasih kapengker ,ewadene bab anggen kula tilem antawis jam 2 dalu awit kula bibar nglembur ngrampungaken taplaning meja pacabakan rama”.
Pendita : “ lha dalah jagad wasesaning batara.nini dewi yen pancen bener aturana iku .kaya kaya ana keparenging dewa kowe cepak jatuhkramanira ,tur turning ratu sarta ing tembe uga dadi ratu ,nanging sumurupa iki sakabeh ing jangka ora bisa kaleksanan  lamun datan den  jangkah mula nini pun rama arsa golek sarana mrih katekaning jangka kang sira tampa .kariya dibecik ing sajroning prapatan wya kendat amuji mrih ketekaning sedya .ingsun arsa ninggal prepetan ngupaya dedalane kamul nira.”
Purnamawati : “ nuwun inggih rama ngetosaken dawuh !
Pendita : “ cantrik mangsa bodowa lehmu ngreksa pratapan ingsun arsa mendra .wis nini kariya dibecik”.
Cantrik: “ inggih panembahan 
                   Wus siniram toya gege punang jabang bayi .pada sanalika katon lagak drigak-drigak dedeg sedeng pekik warnane .ngenguwung prabane ,yayah jaka sedeng pejah pamore.
Kusumalelana : “   iki kok wong pirang pirang .iki mbah tuwek iki wong elek iki wong ayu.iki sapa wae ngakuwa??
Pendita : “eh eh eh ..o  ngger ana bocah kok lehe wasis .iya iya ngger kuwi cantrik ,lha iki mbakyumu sipurnmawati.lh aku iki anggepen bapakmu utawa ramamu”
Kusumalelana : “ lha aku dewe sapa?
Pendita : “ kowe kuwi bambang kusuma lelana “.
Kusumalelana : “ lha aku kok kon nganggep kowe rama?ramaku sapa nyang ngendi?
Pendita : “ e e ,nyta pinter bocah iki .iy aiya sejatine kowe iki putra nata dwarawati’.
Kusumalelana : “ lha ibu ? “
Pendita : “ ibumu asmane kusumawati,biyen boyangan ing bulu pitu 
Kusuma lelena : “ lha saiki ana ngendi ramaku ? “
Pendita : “aku dewe during ngerti .
Kusumalelana : “ lha ibuku iya ayu rama? “
Pendita : “ e bocah iki aku ya during weruh”.
Kusumalelana : “ lha kok rama ngerti yen ibuku kusumawati?”
Pendita : “tinulis ing tapak asmamu “.
Kusumalelana : “ iki ta rama ?”
Pendita : “ iya “.
Kusumalelana : “ mbakyu purnamawati kok ayu tak nggone bojo ya rama?”
Pendita : “ heh heh heh.aku ora wenang wurba amisesa .coba ta tarinen dewe “.
Kusumalelana : “ tak nggo bojo ya mbakyu? .
Purnamawat : “ bojo ki apa ta ?”\
Kusumalelana : :” embuh,apa ta rama ?”
Pendita : “ bojo mono sing dijak patembaytatan urip kawine garwa dadi sigaraning nyawa .jiwa loro dadi siji “.
Kusumalelana : “ lho koyok ngno rak gelem ta ?
Purnamawati : “ kados pundi rama? “
Pendita : “ wis ta ngger pancen iki wis kersaning dewa karo-karone tak ideni “.
Kusumalelana : “sakwise diparingake rama ,aku rep nggoleki ibu lan arep sowan rama prabu ing ndwarawati.”
Pendita : “ satemene ngger ,aku during tega yen sira lumawat adoh nanging yen adreng karenira ya tak lilani mung mbak yumu  purnamawati bae ajaken kanggo kanthi.sarta tetepa anggonmu manggun bebrayan .nanging ngger ora gampang suwita ing ratu .lire kudu kasok darmabektimu yen wis ditampa aja ninggal kaprayitanan lan kasusilan .mula kanggo sipat kandelira kulup,iki aku nduwe wasiyat kanga ran cupu rekna dumilah tampanana.samangsa kapengkoking panca baya ,apa kang sira kersakake ,bakal katekan saking kersaning dewa”.
                   Kusuma lalena budhalan ing Dwarawati lan ketemu ibu lan rame sarta nyuwun pangestunipun kagem panjenengane ngepek bojo  purmawati.
meh rahina sumubang hyang haruna
kadi nitraning oga rapuh
sabdaning ukila
ring kani gara saketer o...
nikidung ning akung
wlerwuwusing wini panca
pepetaking ayamwana ing pagagan
rak hanguwuh bremara ngraboso
kusuma ring parahasyan arum

Tidak ada komentar:

Posting Komentar